Stoomschip De Vrijheit

Loop je vanaf de strandopgang Heemskerk een meter of achthonderd richtinghet zuiden, dan kom je daar in de branding een vreemd object tegen. Terhoogte van strandpaal 50 steekt een groot brok staal met daarop een stuk pijpboven het water uit. Als je het vanaf de goede hoek bekijkt lijkt het net eenonderzeeër. Dit zijn de restanten van het meer dan 100 jaar geleden verganestoomschip ‘Vrijheit’.

Op de vroege ochtend van maandag 26 januari 1903 waaide er een stevigezuidwestenwind, het was regenachtig en grauw. De Vrijheit was onderweg vanuitGoole, Engeland naar Amsterdam, met een gevarieerde lading handelswaar.Volgens de berichten raakte het schip uit koers en kwam het tussen de ondiepezandbanken terecht. De kapitein, Theesma genaamd, probeerde nog in noordelijkerichting naar ruimer water te ontsnappen, maar dit mocht niet baten. Het schip liepnamelijk vast op de restanten van de in 1877 vergane sleepboot Archimedes.

De Vrijheit sloeg lek en maakte snel water. De in IJmuiden gestationeerde sleepbootSimson was snel ter plaatse om de bemanning van boord te halen. De reddingsbootvan Wijk aan Zee was ook paraat, maar deze hoefde niet in actie te komen. Het vlottrekken van het schip zou geen schijn van kans hebben, omdat het daarvoor al te verbeschadigd was en daarnaast zwaar beladen.

De lading bestond uit verschillende stukgoederen: lappen stof, schoenen, spek,zuidvruchten, naaimachines en katoenpitten (langwerpige klossen met gesponnengaren). Het grootste deel van de lading werd geborgen, maar niet helemaal volgenshet boekje. Door een opstekende wind nam de golfhoogte toe, waardoor de Vrijheitin tweeën brak. Niet veel later spoelde grote delen van de lading aan op de strandentussen IJmuiden en Castricum.

Ondanks de aanwezige strandvonderij, die als taak had de aangespoelde goederen veilig te stellen, gingen lokale jutters en stropers er massaal met de lading vandoor. De spullen werden verstopt in de duinen of onder het zand, om op een later moment opgehaald te worden. Opkopers uit Amsterdam en Haarlem werden geïnformeerd zodat de jutters hun handel konden verkopen. Het was overigens niet alleen de lading van het schip welke snel ‘verdween’, ook de kostbare onderdelen van het schip zelf werden vlot verdonkeremaand. De schoenen lagen aan boord trouwens niet per paar verpakt, maar apart. De rechterschoenen waren dus apart opgeslagen van de linkerschoenen, dit om diefstal aan boord te voorkomen. Er gaan verhalen van een levendige ruilhandel die plaatsvond in de duinen, om de gevonden schoenen tot een compleet paar te maken.

Als stille getuigen van al deze gebeurtenissen resten nu, ruim 115 jaar later, op de plaats van de stranding nog delen van de 2-cilinder compound stoommachine van het schip. Deze machine dreef de schroef aan, waarmee het een maximale snelheid van negen knopen kon halen. De wrakstukken zijn het niet waard verder gesloopt te worden, onder andere vanwege de slechte bereikbaarheid in de branding. Ze vormen een kunstmatige mosselbank, waar zeesterren zich ook thuis voelen. Vanwege de scherpe delen welke zich deels onder water bevinden, wordt zwemmers aangeraden uit de buurt van het wrak te blijven. Het paviljoen op strand Heemskerk is overigens naar het schip vernoemd, evenals een basisschool in Wijk aan Zee!

Tekst: Bob Limmen, Beeld: kleurenfoto’s door Ben Roozendaal, Foto met datum: Stichting prentenkabinet Van der Linden, foto SS Vrijheit: Historische Kring Heemkserk